‘Gözler Kanatlar Çiçekler Kuyruklar’, ruhunda şiir gezdiren bir roman. Ruhunda diyorum, zira direkt şiirsel lisanla yazılmış bir roman değil bu. “Şiir anlatmaz çağrıştırır” kelamının alanını genişleten (ki büyülü gerçekçilik ve şuur akışı tekniğiyle yazılmış metinlerden alışkınız bu çağrışıma) bir lisan ustalığının romanda vücut bulmuş hali.
Kitabı elimize aldığımız anda, büyük bir süratle Gelişigüzeller’in yaşadığı distopik bir ortamda buluyoruz kendimizi. Çok geçmeden tanışıyoruz Luçe’yle ve Kara’yla. Luçe, derisinde süt yollarını andıran bir bezemeyle dünyaya gelmiş bir kız. Korktuğunda ya da heyecanlandığında, volkanınkiyle birebir mavilikte bir ışıma beliriyor cildinde.
Mavi mavi ışıyan volkan, hakikaten bir volkan da olabilir, bir gerçeğin metaforu da. Zira volkandan sağ kurtulanlar yaşıyor orada. Ölenlerin ölmeden evvelki, sağ kalanların ise esasen baştan beri yurdu olan bir yer burası. Ağır bir gidememe hissini, daha doğrusu kalakalma halini de içeriyor bu durum. Tahminen de, gidecek yer olmamasından kaynaklanıyordur bu, kim bilir. Volkanda, personeller, dünyanın donup kuruyan gözyaşlarını tutundukları yerden kazıyarak topluyor, kilo karşılığı satıyor ve böylelikle hayatta kalıyorlar. Yerden kazıyarak toplanan şey, gözyaşı; kurumuş gözyaşı. Ve gözyaşı, sağ kalanların hayatlarını devam ettirebilmesini sağlayan yegane şey tıpkı vakitte.
Deniz Gezgin, romanın daha birinci sayfalarından itibaren bizi masalsı bir kara anlatının içine çekiyor. Bizim de yüreğimiz burkuluyor ama gidemiyoruz; kitabı, bitirene kadar bırakamıyoruz elimizden. Hem merak devam ediyor kesintisiz biçimde hem de lisan nakış üzere işlenmiş haliyle büyülü bir diyarda gezinmemizi sağlıyor. Hani şiir okurken çok sevdiğimiz dizelerin altını çizeriz ya, romanda, neredeyse her cümlenin altını çizme isteği duymak kolay kolay başımıza gelen bir şey değildir. Olay örgüsü, kurgu çerçevesinde gelişmiyor, anlatım lisanının büyüsü bizim kıssanın akışını ve olay örgüsünü kavramamızı sağlıyor. Okumuyoruz da sürükleniyor sanki!
Gözler Kanatlar Çiçekler Kuyruklar, Deniz Gezgin, 96 syf., Can Yayınları, 2023. KİM KİMİN ÜSTÜNÜ ÖRTECEK ARTIK?
Kara, gidilmeyen, sorulmayan bir yerde (yanıp gitmiş bir ormanın kül boşluğunda) bulunan, çıkışı olmayan Yuva’da tutulan bir çocuk. Burada olduğu için korkuyor mu pekala? Ben, onca ele avuca sığmaz, onca başıbozuk bir çocuk olmasına karşın Kara’nın içten içe korktuğu kanısındayım. Büyük ihtimalle, öbür çocuklar korkmuyordur. Zira “korkuyu yenmek fakat onu unutmakla mümkündü,” cümlesini okuyoruz Yuva’dan kelam edilir edilmez. Kara hiç de korkuyor üzere davranmıyor fakat bulduğu birinci oyuktan dışarı çıkmaya çalışacak kadar gözü pek ve meraklı. Dışarıdaki dünyayı merak ediyor; dışarıdaki dünya hakkında hiçbir fikri olmadığı halde. Ve oyuktan dışarı çıkıyor, gerçekte ya da düşünde. Ne fark eder ki? Kara, ömrü boyunca burada, daima kül olan bu yerde kalacağı korkusunu yenebilseydi, endişeyi unuturdu tahminen, gitmeye yeltenmezdi.
Zaten, öteki çocuklarla birlikte etrafı dolaşmaya kalktıklarında, istikametlerini kaybetme korkusuna kapılan çocuklara, “sadece dolaşacağız,” demişti Kara. “Yöne muhtaçlığımız yok ki!” Romanın ilerleyen kısımlarında de, emsal bir fikre kapıldığını, yolunu kaybetme korkusunu, tedirginliğini yaşamadığını görüyoruz Kara’nın. “Dönülecek bir mesken yok ki yolu kaybetmiş olsun.” Ve kendi kendine fısıldıyor Kara: “İşte dünya!”
Ama nasıl bir dünya? Bir vakitler büyük fırtınalar geçiren, ses taşıyan koridorlara sahip, varlıkları canlı cansız diye ayırmayan rüzgarın olduğu bir dünya. Mevt, olmayacak şeyleri uyandıran, yağmur üzere, şimşek üzere bir şey o dünyada. Kuyruklar yıldızlar kemikler, ışıklar sular volkanlar, her şey kendi boşluğunda sonsuz hareketli. Kara özgürlüğüne yanlışsız kaçan, Luçe aslında orada, Kara’nın ulaştığı yerde olan biri. İşte ikisi, bu dünyadalar.
O çocuklar, ışık saçan o meyveler, yosun tutmuş kayalar, yere değen takımyıldızları ve yerden kurumuş gözyaşı toplayan o işçiler… Ve altını çizdiğim onlarca, yüzlerce cümleden biri daha: Kim kimin üstünü örtecek artık?
Romandaki figüratif lisan bizi hem masala hem büyülü bir anlatıma hem de şiirin metaforlarla işlenmiş dünyasına taşıyor. Nietzsche geliyor birden aklıma. Gerçekliği metaforik bir düzlemde deneyim ettiğimizi, ne biliyorsak metaforik olarak bildiğimizi söyleyen Nietzsche. O yüzden ‘Gözler Kanatlar Çiçekler Kuyruklar’da okuduğumuz her şeyi çabucak anlıyoruz, çabucak biliyoruz, çabucak hissediyoruz. Tahminen de bu, anlatılan her şeyin, aslında bilişsel bilinçdışımızın bir modülü olmasından kaynaklanıyor. Yani, Kara’nın “İşte dünya!” dediği şeye hiç yabancı değiliz, zira o, içimizdeki dünya.
Belki de hepimiz, bu dünyanın “tüyü bitmemiş birer fosil”iyiz aslında.